• Admin

Beynin də Dincəlməyə Ehtiyacı Var – Amma Necə?

Əvvəlki blogumuzda “Liderlik düşüncəsi”ndə effektiv və düzgün istirahətin vacibliyindən danışdıq - gəlin, indisə düzgün istirahət anlayışından danışaq, çünki İstirahət lüks deyil, lazımdır.

Olub ki, işin ortasında birdən beynin sanki “uçub” başqa yerə gedib?

Məsələn:

  • 🔹 Salonun ortasında müştərinin saçını boyayırsan, amma fikrin dənizdədir.
  • 🔹 Maşın təmir edirsən, amma alət birdən ağır gəlir.
  • 🔹 Şagirdə dərs izah edirsən, amma cümləni tamamlamamış nə dediyini unudursan.

Bu təsadüf deyil. Bu, beyninin verdiyi SOS siqnalıdır: “Mən düzgün dincələ bilmirəm.”
Və unutma, istirahət sadəcə “yatmaq” deyil. Keyfiyyətli istirahət — həm bədəni, həm də beyni yenidən bərpa edən fasilədir.

Niyə çox adam düzgün dincələ bilmir?

Çünki ya ümumiyyətlə dincəlmirik, ya da səhv dincəlirik.

Səhv nümunələr:

  • 1. Telefon skrolllamaq: 2 saat TikTok, amma beyin daha da yorulur.
  • 2. Günahkarlıq hissi: “Müştəri gözləyir, mən isə oturub çay içirəm?!”

Halbuki istirahət məhsuldarlığın düşməni deyil, onun yanacağıdır. Maşını yalnız sıradan çıxanda doldurmursansa, özünü də tükənəndə doldurma.

Beynin “gecə təmizliyi”

Yatarkən beynimizdə qlimfatik sistem adlı təbii təmizləyici sistem işləyir (Nedergaard & Goldman, 2020). O, gecə növbəsində işləyən xadimlər kimidir – gün boyu yığılan stress, toksin, hətta keçmiş emosiyaları təmizləyir. Amma bu sistem yalnız dərin və keyfiyyətli yuxu zamanı aktivdir. Ona görə bəzən 8 saat yatıb, səhər “zombi” kimi oyanırıq — səbəb vaxt yox, keyfiyyətsiz yuxudur.

Pis istirahətin nəticələri

  • 🔹 Yaddaş zəifləyir (Sternberg, 2021).
  • 🔹 Stress hormonu (kortizol) artır, motivasiya hormonu (dopamin) azalır.
  • 🔹 Yaradıcılıq və fokus düşür.
  • 🔹 Əhval dəyişir, hər şey əsəbiləşdirir.

Bu, əyləci basıb qaz verməyə bənzəyir – çox səs var, amma hərəkət yoxdur.

7 Növ İstirahət – Sadəcə yuxu deyil!

Dr. Saundra Dalton-Smith deyir ki, beyin və bədən üçün 7 fərqli istirahət növü var. Əgər sən yalnız birini edirsənsə, beynin hələ də “ac” qalır.

  1. Fiziki istirahət – Bədəni rahatlatmaq.
    Misal, taksi sürücüsü 15 dəqiqə maşından düşüb ayaqlarını uzadır.
  2. Mental istirahət – Beyni “tablardan” təmizləmək.
    Misal, təmir ustası işin ortasında telefonu kənara qoyub sakitcə çay içir.
  3. Emosional istirahət – Hissləri gizlətməmək.
    Misal, salon ustası müştəriyə “yorğunam” deyir, saxta gülüşə məcbur olmur.
  4. Sensor istirahət – Səs, işıq, ekran fasiləsi.
    Misal, müəllim dərsdən sonra otaqda işıqları yumşaldır, 10 dəqiqə səssiz oturur.
  5. Yaradıcılıq istirahəti – Beyni ilhamla doldurmaq.
    Misal, usta yeni dizayn nümunələrinə baxır, sürücü gün batımını izləyir.
  6. Sosial istirahət – Enerjini çəkən insanlardan uzaq qalmaq.
    Misal, servisdən çıxan usta yorucu tanışlarla yox, həqiqətən güldürən dostla vaxt keçirir.
  7. Spiritual istirahət – Mənanı və dəyəri hiss etmək.
    Misal, işdən sonra dua etmək, şükr etmək, işə “xeyir” niyyəti qoymaq.

Real Hekayət: “İki Həftədə Dəyişən Usta”

Rəşad usta Bakıda kiçik bir servis idarə edir. Həmişə yorğun, əsəbi idi. Deyirdi ki, “istirahət mənlik deyil, işləmək lazımdır.” Bir gün dostu ona bu 7 istirahət növünü izah etdi. Rəşad dedi: “Yaxşı, bir dəfə sınayım.”

Nəticə – 2 həftə sonra:

  • 🔹 Fiziki fasilələr → bel ağrısı azaldı.
  • 🔹 Sensor fasilələr → baş ağrısı keçdi.
  • 🔹 Sosial istirahət → müştərilərlə daha sakit davrandı.
  • 🔹 Yaradıcılıq istirahəti → iş üçün yeni reklam fikri tapdı.

Rəşad dedi: “Mən işləmək üçün dincəlməyin vacib olduğunu indi başa düşdüm. Əvvəllər günü güclə bitirirdim, indi işdən sonra da enerjim qalır.”

Praktiki Günlük Fasilələr

  • 🔹 Mental: 20 dəqiqə telefonu kənara qoy, pəncərədən bax.
  • 🔹 Sensor: Axşam televizoru və musiqini söndür.
  • 🔹 Yaradıcılıq: Təbiətdə gəz, dəniz kənarında gün batımını izlə.
  • 🔹 Emosional: “Bəli, yorğunam” deməkdən çəkinmə.

Düzgün istirahətin gətirdikləri

  • 🔹 Fokus artır.
  • 🔹 Yaddaş güclənir.
  • 🔹 Sakitlik gəlir.
  • 🔹 İdeyalar yenilənir.
  • 🔹 İşdən həzz alma başlayır.

Qısası: Düzgün istirahət = Daha çox enerji → Daha çox məmnun müştəri → Daha çox qazanc.

Beynin sənə hər gün xidmət göstərir. Ona “növbədən çıxmaq” imkanı verməsən, bir gün özü məcburi fasilə götürəcək – və sən həm yorğun, həm də motivasız qalacaqsan. İstirahət lüks deyil, lazımdır.

Sual: Bu 7 istirahət növündən sən ən çox hansını unudursan – və bu həftə onu necə bərpa edəcəksən?